احمدشاه مسعود فرزند دوست محمد در سال 1953 در روستای جنگلک، فرمانداری بازارک دره پنجشیر، به دنيا آمد.

پدرش افسر نظامی بود که با درجه سرهنگ در سال 1976 بازنشته شد . او احمد شاه دوره ابتدایی را در روستای محل تولد و هرات ، دوره دبیرستان را در لیسه فرانسوی استقلال کابل به سال 1973 به پایان رسانید و به دانشکده مهندسی دانشگاه کابل راه یافت.

وی در سال‌های نخست تحصیلش با اعضای سازمان جوانان مسلمان در دانشگاه کابل هم سویی یافت و از طریق مهندس حبیب الرحمن همکاری خویش با سازمان مذکور را آغاز کرد.

با وقوع کودتای محمد داوود و اعلام جمهوری در افغانستان (1973) فشار به نیروهای اسلامگرا در افغانستان و به ویژه پس از شهادت مهندس حبیب الرحمن افزايش يافت، احمد شاه در سال دوم تحصیل ، دروس دانشگاه را نا تمام گذاشته و متواری شد و تقریباً دو سال را به طور مخفی در شهر کابل و شمال به سر برد .

اندكي بعد او به پيشاور در پاکستان رفت و در حمایت رژیم ذوالفقار علی بوتو که روابط خوبی با افغانستان نداشت برای نخستین بار دوره های آموزش نظامی را در آن کشور سپری کرد و در دومین سال تشکیل جمهوری محمد داوود، وی از پاکستان به زادگاهش بازگشت و با برپایی شورش‌ها و ایجاد مزاحمت ها ، دردسرهایی برای رژیم داوود پدید آورد،  اما تاب ایستادگی در برابر نیروهای محمد داوود را از کف داده و بار دیگر به پاکستان پناه برد .

از آن پس به دلیل خرابی روابطش با گلبدین حکمتیار که وی نیز تحت حمایت ذوالفقارعلی بوتو در آن کشور به سر می‌برد، راهی کشورهای خاورمیانه شد و آموزش‌های نبرد چریکی را بیشتر فرا گرفت و شواهدی در دست است که او طی این دو سال و نیم اقامت درکشورهای مزبور، در عملیات نظامی سازمان آزادی بخش فلسطین علیه اسرائیل شرکت کرد .

با وقوع کودتای مارکسیستی در افغانستان به سال 1978 احمد شاه به پاکستان برگشت و با برهان الدین ربانی رهبر جمعیت اسلامی که او نیز به مانند او از تبار تاجیکان بود دیدار کرد و به زودی به یکی از همدستان و فرماندهان وی مبدل گردید .

برهان الدین ربانی به سال 1979 ، احمد شاه را به دره پنجشیر در داخل افغانستان فرستاد و وی به ویژه از سال 1980 بر کارخانه‌های نساجی گلبهار و جبل السراج حملاتی نمود و بارها جاده مهم تدارکاتی کابل – شمال در ناحیه سالنگ را بر روی کاروان های نظامی شوروی بست .

در دوره اشغال افغانستان احمد شاه مسعود هفت حمله گسترده نیروهای روسی و افغان برای تصرف دره پنجشیر را ناکام كرد و با مشاهده چنین مقاومتی بود که روس‌ها تن به مصالحه با وی دادند و تفاهم نامه‌ای را با او امضا کردند که به موجب آن صلح در منطقه برقرار و راه بر روی کاروان‌ها گشوده می‌شد .

احمد شاه با بهره گیری از همین تفاهم نامه که تا 21 آوریل 1984 به درازا کشید ، به تحکیم سنگرهای خود در خوست، فرنگ، نهرین و نواحی جنوبی استان تخار پرداخت . در همین موقع ، خریداران زمرد به مناطق زیر تصرف احمد شاه راه یافتند و توسط فرانسویان کار استخراج معدن زمرد آغاز یافت که کمک شایانی به تامین هزینه نظامی مسعود كرد.

با سقوط رژیم دست نشانده  شوروی در افغانستان ، وی وارد کابل شد ( بهار 1371 ) و مسئولیت وزارت دفاع و ریاست کمسیون امنیت ملی را در کابل بر عهده گرفت .

وی مخالف شدید گلبدین حکمتیار بود و جنگ‌های سختی بین دو طرف در کابل صورت گرفت که در نتیجه آن هزاران نفر از کابلیان به قتل رسیدند و تقریباً کابل به ویرانه‌ای مبدل شد .

با تصرف کابل به دست طالبان وی به زادگاهش در پنجشیر بازگشت و در حالی که بیشتر مناطق افغانستان به دست طالبان افتاده بود ، احمد شاه مسعود پنج سال تمام در مقابل طالبان ایستادگی کرد ، وی سرانجام روز 18 شهریور 1380 در حادثه انفجار انتحاری توسط افراد منسوب به القاعده به شهادت رسید.